Franciscus van Assisi



Voor informatie over H. Franciscus klik op de icoon.

terug naar boven

Clara van Assisi



Voor informatie over H. Clara klik op de icoon.

terug naar boven

Franciscus en Clara van Assisi

In een serie over diaconale heiligen kunnen Franciscus en Clara niet ontbreken. Onze paus roept regelmatig op tot vriendschap met de armen en tot zorg voor de schepping. Hij nam niet voor niets de naam Franciscus aan. Franciscus en Clara zijn tot op de dag van vandaag wereldwijd inspiratiebron voor tal van initiatieven, gericht op solidariteit met arme en kwetsbare mensen en op duurzaamheid, meer eer voor Moeder Aarde, van wie al het leven afhankelijk is.

Het bekeringsproces van Franciscus van Assisi spreekt tot de verbeelding. Hij schrijft in zijn Testament: De Heer heeft mij, broeder Franciscus, op de volgende manier het begin gegeven van een boetvaardig leven: toen ik in zonden leefde, leek het me te bitter om melaatsen te zien, en de Heer zelf heeft mij tussen hen gebracht en ik heb hun barmhartigheid bewezen. En toen ik bij hen wegging, was wat me bitter leek voor mij veranderd in zoetheid naar ziel en lichaam; en ik was er daarna nog een tijdje vol van en heb de wereld verlaten.

Deze tekst behoeft een beetje toelichting “In zonde leven” betekent hier: op jezelf gericht zijn en niet in verbinding leven met God en Zijn schepping. “Boetvaardig leven” betekent hier niet een zwaarmoedig leven vol schuldgevoelens. Het gaat juist om een lichtvoetig leven als ie-mand die beseft dat alles wat je bent en hebt aan jou geschonken is om mee lief te hebben. Boeteling zijn is bescheiden en toegewijd naar God toe dankjewel zeggen en binnen de jou gegeven mogelijkheden iets terug doen. Clara heeft het in een van haar brieven aan Agnes van Bohemen over “met snelle stap en lichte tred”. Ook mannen kunnen dat. Franciscus wordt wel de speelman Gods genoemd. “De wereld verlaten” betekent voor Franciscus het gaan leven als kloosterling zonder bezit. Hij stichtte een orde van bedelmonniken, in de wereld maar niet van de wereld. Clara kreeg vlak voor haar dood erkenning van haar regel voor de Clarissen. Al snel kwam er ook een lekenorde. Door de eeuwen heen spreken Franciscus en Clara veel niet kloosterlingen aan. De Franciscaanse Beweging in ons land is een oecumenische beweging.

Wist u dat Alphons Ariëns lid was van de Derde Orde van Franciscus? En dat ook iemand als Dorothy Day, de stichteres van de Catholic Worker Movement zich door Franciscus liet inspireren? En dat Chiara Lubich, de stichteres van de Focolare-beweging, eerst Sylvia heette en haar naam vanwege Clara veranderd heeft? Abbé Pierre, als pater kapucijn lid van de franciscaanse familie, stichtte in Frankrijk de Emmaus-beweging, ook in ons land bekend om zijn kringloopwinkels en leefgemeenschappen. Paus Franciscus ontleende de naam van de binnen en buiten de kerk veel geprezen encycliek Laudato Si aan de aanhef van het Zonnelied van Franciscus. Laat ik me nu beperken tot de actuele situatie in ons aartsbisdom.

Sinds het vertrek in 2018 van de Utrechtse franciscanen zijn van de franciscaanse familie als groep de voor ons bisdom belangrijke Zusters van Denekamp overgebleven. Verder zijn er individuele franciscanen, clarissen en franciscanessen en andere leden van de Franciscaanse Beweging, waaronder die van de Lekenorde (‘onze’ diaken Theo Reuling ofs is de Generale Minister daarvan), de Vereniging van Broeder Frans en de Tochtgenoten van Sint Frans. Deze groeperingen hebben ook bijeenkomsten binnen ons bisdom. Franciscaanse mensen stonden aan de oorsprong van allerlei initiatieven. Er zijn bij ons 9 Emmaus-kringloopwinkels waarvan twee met woonwerkgemeenschap, in Utrecht Parkwijk en (al 53 jaar) in Haarzuilens. In Enschede, Almelo en Glanerbrug vieren dit jaar drie franciscaanse leefgemeenschappen met de gemeenschappelijke naam De Wonne een jubileum. Zij vangen mensen op die hun leven weer op orde willen krijgen. In IJsselstein heeft de Zorgboerderij De Achterhof in de centrale ruimte een grote icoon van Franciscus hangen. Deze lijst is nog behoorlijk uit te breiden. Welk voorbeeld van een project met franciscaanse inspiratie kent u?

Net als veel andere ordes en congregaties heeft de franciscaanse familie een actieve en een contemplatieve tak. Het is niet alleen een kwestie van taakverdeling; de maatschappelijk actieve mensen, kloosterlingen zowel als leken, worden steeds herinnerd aan het belang van stilte, gebed en contemplatie. Als je te midden van je maatschappelijke inzet lichtvoetig en vreugdevol in het leven wilt blijven staan zijn deze ‘nutteloze’ activiteiten belangrijk. Ze hel-pen je om jezelf niet voorbij te lopen maar oog te houden voor je eigen kwetsbaarheid en voor je diepere drijfveren. Als je vooral door je geweten, door je idealen, waarden en normen ge-dreven wordt loop je grote kans vast te lopen, cynisch te worden, af te haken. Het leven en de wereld zijn immers vaak niet zo maakbaar zijn als je gehoopt had. Je bent zelf ook beperkt, hebt lichte én donkere kanten. Eenzaamheid kan je doen verstarren: je wordt bijvoorbeeld mild naar jezelf maar streng naar anderen, en dat soms ook nog in naam van de Allerhoogste. Zo worden mensen met een hoge moraal onuitstaanbaar.

Franciscus en Clara waren bezielde mensen, met een open houding naar iedereen. Hun gebedsrelatie met God hielp hen en hun volgelingen om hun eigen leven in proportie te blijven zien. Ben je door Gods Geest op het spoor gezet van een bepaalde activiteit, dan zal Deze je leiden, dragen, inspireren. Als je teveel op eigen kracht en inzicht gaat vertrouwen ga je vroeg of laat voor de bijl. In de ruimte van het gebed kun je jezelf eerlijk onder ogen komen. Je ge-bed herinnert je eraan dat jij niet het middelpunt van de wereld bent. Dat is God. Hij heeft je lief, aanvaard je zoals je bent en wil je de hand reiken, je troosten en je leven richting geven. Zo ging Franciscus, die de kruistochten verafschuwde, precies 800 jaar geleden het geloofsgesprek aan met de sultan van Damiate. Bij Berne verscheen een boek daarover: zie afbeelding.

God geeft mensen aan zichzelf terug, ook al is dit vaak een weg met vallen en opstaan. Nederlandse katholieken zijn vaak nogal doenerig, naar buiten gericht. Hun kortste samenvatting van het geloof is nogal eens “als je maar een goed mens bent”. Maar de Schrift zegt niet voor niets: “Niemand is goed dan God alleen” (Mc 10,18). Erik Borgman, lekenlid van die andere bedelorde, de dominicanen, zegt terecht dat we, wil onze kerk enige toekomst hebben, de contemplatieve houding weer met elkaar moeten inoefenen. Franciscus en Clara zijn een geweldige inspiratiebron bij wat de Franciscaanse Beweging haar centrale waarden noemt: een leven in eenvoud, betrokkenheid, kwetsbaarheid en vredelievendheid. Zij konden zo zijn en hun innerlijke vreugde en nederigheid bewaren omdat ze Gods aangezicht bleven zoeken.

Hans Oldenhof, diocesaan diaconaal werker

Links: www.franciscaansebeweging.nl; www.franciscaanseweg.nl; www.stilleretraites.nl.



Omslag van het boek “Franciscus van Assisi ontmoet de sultan” van Paul Moses, uitg. Berne 2019

terug naar boven